انواع ماسک‌ تنفسی ابزارهایی حیاتی برای محافظت از سیستم تنفسی انسان در برابر ذرات معلق، آلودگی‌های محیطی و عوامل بیماری‌ زا هستند. در سال‌های اخیر، استفاده از ماسک نه‌تنها در بیمارستان‌ها بلکه در زندگی روزمره، محیط‌های کاری و حتی هنگام آلودگی هوا به امری ضروری تبدیل شده است. شناخت انواع ماسک‌های تنفسی و تفاوت‌های عملکردی آن‌ها، به انتخاب آگاهانه‌تر و حفظ بهتر سلامت کمک می‌کند.

در این مقاله، ماسک‌ تنفسی را در سه گروه اصلی بررسی می‌کنیم:

1. ماسک‌ های پارچه‌ای

2. ماسک‌ های پزشکی (جراحی)

3. ماسک‌ های سوپاپ‌ دار (حرفه‌ای) که شامل N95 و N99 نیز می‌شوند.

   در ادامه انواع ماسک های تنفسی را به طور کامل شرح میدهیم پس با ما همراه باشید.

۱. ماسک‌ های پارچه‌ای (Fabric Masks)

معرفی

ماسک‌های پارچه‌ای رایج‌ترین نوع ماسک‌ های تنفسی برای استفاده عمومی هستند. این ماسک‌ها معمولاً از دو یا چند لایه پارچه‌ی نخی یا پلی‌استر تولید می‌شوند و برای جلوگیری از پخش قطرات تنفسی طراحی شده‌اند.

ویژگی‌ها

• سبک و قابل شست‌وشو

• امکان استفاده‌ی چندباره

• در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع تولید می‌شوند

• گاهی دارای جای مخصوص فیلتر داخلی هستند

مزایا

• قیمت پایین و مقرون‌به‌صرفه

• مناسب برای استفاده‌ی روزمره در محیط‌های کم‌خطر

• سازگار با پوست و قابل شست‌وشو با آب و مواد شوینده

معایب

• محافظت محدود در برابر ذرات بسیار ریز یا ویروس‌ها

• نبود استاندارد واحد در تولید

• تأثیرگذاری کمتر در محیط‌های شلوغ یا بسته

موارد استفاده

افراد سالم در مکان‌های عمومی، هنگام پیاده‌روی، خرید یا سفرهای کوتاه شهری می‌توانند از ماسک‌های پارچه‌ای استفاده کنند. با این حال، در محیط‌های بیمارستانی یا آلوده، گزینه‌ی بهتری محسوب نمی‌شوند.

۲. ماسک‌های پزشکی یا جراحی (Surgical Masks)

معرفی

یکی دیگر از انواع ماسک های تنفسی ماسک های پزشکی هستند.ماسک پزشکی سه لایه نوعی ماسک یک‌ بار مصرف هستند که از چند لایه ماده‌ی نایلونی و پلی‌پروپیلن ساخته می‌شوند. هدف اصلی آن‌ها جلوگیری از انتقال قطرات تنفسی بین افراد است. این ماسک‌ها از انتشار باکتری‌ها و ویروس‌های ناشی از عطسه، سرفه یا صحبت جلوگیری می‌کنند.

ویژگی‌ها

• دارای سه لایه (لایه بیرونی ضدآب، لایه میانی فیلتر و لایه داخلی نرم)

• تنفس راحت و بدون فشار به ریه

• طراحی استاندارد برای پوشش کامل دهان و بینی

مزایا

• تأییدشده توسط سازمان‌های بهداشتی مانند FDA و CE

• سبک و مناسب برای استفاده‌ی چندساعته

• کاهش خطر انتقال بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا و کووید-۱۹

معایب

• یک‌بار مصرف بودن

• فیلتر نکردن کامل ذرات بسیار ریز مانند گردوغبار صنعتی

• کارایی کمتر در محیط‌هایی با آلودگی بالا

موارد استفاده

مناسب برای پزشکان، پرستاران، بیماران و افرادی که در مکان‌های شلوغ (مترو، اتوبوس، بیمارستان‌ها) تردد دارند.

۳. ماسک‌های سوپاپ‌دار (Valved Respirators)

معرفی

ماسک‌ سوپاپ‌ دار حرفه‌ای‌ترین و پیشرفته‌ترین نوع ماسک‌های تنفسی محسوب می‌شوند. این ماسک‌ها دارای فیلتر چندلایه و یک سوپاپ (دریچه‌ی بازدم) هستند که به خروج راحت‌تر هوای بازدمی کمک می‌کند و مانع تعریق و تجمع بخار در داخل ماسک می‌شود.

زیرمجموعه‌های اصلی ماسک‌های سوپاپ‌دار

الف) ماسک N95 یا FFP2

این نوع ماسک توانایی فیلترکردن حداقل ۹۵ درصد ذرات معلق با اندازه‌ی ۰٫۳ میکرون را دارد.
ویژگی‌ها:

• دارای لایه‌های فیلتر الکترواستاتیک برای جذب ذرات معلق

• طراحی ارگونومیک با قابلیت چسبندگی کامل به پوست

• فیلتر مؤثر در برابر گردوغبار، دود، آلاینده‌های شیمیایی و ویروس‌ها

مزایا:

• سطح حفاظت بسیار بالا

• جلوگیری از ورود ذرات ویروسی و باکتریایی

• مناسب برای کادر درمان و بیماران با سیستم ایمنی ضعیف

معایب:

• قیمت بالاتر نسبت به ماسک‌های معمولی

• دشواری تنفس برای استفاده‌ی طولانی‌مدت

• نیاز به تعویض پس از چند ساعت استفاده‌ی مداوم

موارد استفاده:
در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، محیط‌های آلوده به گردوغبار یا هنگام شیوع بیماری‌های واگیردار.
از بهترین نوع این ماسک میتوان به ماسک کربن اکتیو ffp2 n95 رسپیرا اشاره کرد.

ب) ماسک N99 یا FFP3

این ماسک‌ها نسخه‌ی پیشرفته‌تر N95 هستند و تا ۹۹ درصد ذرات معلق در هوا را فیلتر می‌کنند.
ویژگی‌ها:

• فیلتر چندمرحله‌ای با بازده بسیار بالا

• طراحی مقاوم و بادوام برای استفاده‌های تخصصی

• اغلب دارای سوپاپ دوبل جهت تهویه بهتر

مزایا:

• بیشترین سطح حفاظت در میان ماسک‌های غیرصنعتی

• مناسب برای محیط‌های آلوده به گاز، دود یا مواد شیمیایی

• چسبندگی کامل بدون نشت هوا

معایب:

• قیمت بسیار بالا

• سنگین‌تر از مدل‌های دیگر

• استفاده طولانی می‌تواند باعث احساس خفگی یا فشار شود

موارد استفاده:
در صنایع شیمیایی، کارگاه‌های رنگ، معادن، مراکز درمانی عفونی یا مناطق با آلودگی شدید هوا مانند کلان‌شهرها.

نکات مهم در استفاده از ماسک‌های سوپاپ‌دار

1. ماسک باید کاملاً روی صورت فیت شود و هیچ درزی نداشته باشد.

2. پس از هر ۸ تا ۱۲ ساعت استفاده مداوم، ماسک تعویض شود.

3. از شستن ماسک‌های N95 و N99 خودداری کنید زیرا کارایی فیلتر کاهش می‌یابد.

4. ماسک‌های دارای سوپاپ فقط از خروج هوای بازدمی جلوگیری نمی‌کنند، بلکه برای استفاده فردی طراحی شده‌اند و در محیط‌های بیمارستانی باید با دقت انتخاب شوند.

نکات کلی در انتخاب ماسک تنفسی

• به استاندارد تولید توجه کنید (NIOSH، CE یا EN149).

• ماسک باید متناسب با اندازه‌ی صورت انتخاب شود.

• برای استفاده‌ی طولانی، ماسک‌هایی با سوپاپ بازدمی گزینه‌ی بهتری هستند.

• ماسک‌های پارچه‌ای را پس از هر استفاده بشویید و خشک کنید.

• هرگز از ماسک‌های یک‌بارمصرف چند بار استفاده نکنید.

جمع‌بندی

ماسک‌های تنفسی به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

• ماسک‌های پارچه‌ای برای استفاده‌ی عمومی و محیط‌های کم‌خطر،

• ماسک‌های پزشکی برای جلوگیری از انتقال ترشحات تنفسی،

• ماسک‌های سوپاپ‌دار شامل مدل‌های N95 و N99 که بیشترین سطح محافظت را در برابر آلودگی‌ها، ویروس‌ها و ذرات ریز ارائه می‌دهند.

انتخاب نوع ماسک باید بر اساس سطح خطر، شرایط محیط و مدت‌زمان استفاده انجام شود. رعایت اصول بهداشتی در استفاده و تعویض ماسک به‌اندازه انتخاب نوع آن اهمیت دارد.